Archeologia Zbrodni pomorskiej 1939 – przykład Doliny Śmierci w Chojnicach
Dawid Kobiałka, Tomasz Jankowski, Tomasz Ceran, Izabela Mazanowska, Alfredo González-Ruibal, Mikołaj Kostyrko, Aleksandra Krupa-Ławrynowicz, Mikołaj Smykowski, Alexandra Staniewska, Michał Czarnik, Zuzanna Kowalczyk, Przemysław Zientkowski, Daniel Nita, Joanna Rennwanz, Daniel Frymark, Mateusz Kubicki, Márcia Lika Hattori, Laura Muñoz Encinar
Abstrakt
Pierwsze miesiące II wojny światowej na Pomorzu Gdańskim wiązały się z masową eksterminacją wybranych kategorii obywateli II Rzeczypospolitej. Niemcy w różnych miejscach mordowali przedstawicieli szeroko rozumianej inteligencji, osoby umysłowo chore oraz społeczność żydowską. Działania te odbywały się w ramach zaplanowanych akcji (Intelligenzaktion, T-4). Życie miało wtedy stracić – jak tylko można ogólnie szacować – 30-35 tysięcy osób. Podkreślając specyfikę, zakres oraz skalę mordów coraz liczniejsze grono polskich naukowców postuluje posługiwanie się terminem „Zbrodnia pomorska 1939” jako pojęcia obejmującego ogół tych działań eksterminacyjnych.
Zamierzeniem naszego wystąpienia jest omówienie kontekstu, celów, metod, potencjału poznawczego oraz społecznego, który przyświeca międzynarodowemu oraz interdyscyplinarnemu projektowi badawczemu pt. „Archeologia Zbrodni pomorskiej 1939”. Ideą tego przedsięwzięcia naukowego jest głębokie przekonanie, że masowe zbrodnie wiążą się z pozostawieniem ogromnej ilości śladów, dowodów popełnionych czynów. Zaś współczesna archeologia ma odpowiednie doświadczenie, narzędzia, metody, aby je odkrywać oraz poddawać naukowej analizie – jak wykazały to chociażby ostatnie badania w chojnickiej Dolinie Śmierci. Zastosowanie podejścia interdyscyplinarnego (m.in. historia, etnografia, medycyna sądowa, genetyka) stanowią te aspekty projektu, które mogą pozwolić na holistyczne badania przeszłości danych miejsc eksterminacji jak i ich współczesnej roli oraz znaczenia dla lokalnych społeczności.